ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

            Οι επιστήμες, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα και των οποίων τα επιτεύγματα απολαμβάνουμε όλοι ακόμη και στην καθημερινή μας ζωή, είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς εξελικτικής διαδικασίας, στην οποία πολλοί λαοί έχουν προσθέσει το «λιθαράκι» τους. Αξίζει, όμως, να αναφερθούμε ιδιαίτερα, ως Έλληνες, στη συμβολή των αρχαίων προγόνων μας σ’ αυτή τη διαδικασία, χωρίς βέβαια να υποτιμούμε και τη συμβολή άλλων αρχαίων λαών.

            Ας δούμε τα πράγματα λίγο πιο αναλυτικά. Στον τομέα της ιατρικής επιστήμης, με τον Ιπποκράτη από την Κω και τους μαθητές του πραγματοποιείται το σημαντικό βήμα για τη μετάβαση από την απλή εμπειρική ιατρική τέχνη προς την οργανωμένη επιστημονική γνώση ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνεται από τον ίδιο ένας κώδικας επαγγελματικής δεοντολογίας με την καθιέρωση του γνωστού και σήμερα «όρκου του Ιπποκράτη». Άλλοι μεταγενέστεροι αξιόλογοι γιατροί υπήρξαν ενδεικτικά ο Ασκληπιάδης από την Προύσα, ο οποίος χρησιμοποίησε την ατομική θεωρία του Δημόκριτου στην ιατρική καθώς και ο Αλκμέων από το Κρότωνα ο οποίος εντόπισε για πρώτη φορά το κεντρικό όργανο της σκέψης στον εγκέφαλο.

            Στο τομέα των μαθηματικών αρχαίοι ‘Έλληνες,  όπως ο γνωστός Πυθαγόρας από τη Σάμο, θέτουν τα θεμέλια των σύγχρονων μαθηματικών επιστημών. Διατυπώνουν μαθηματικά θεωρήματα, όχι πια σαν απλή προσπάθεια για τη λύση πρακτικών προβλημάτων που ήταν  το κύριο μέλημα των λαών της Ανατολής, και θέτουν για πρώτη φορά ζητήματα όπως η τριχοτόμηση των γωνιών ή ο τετραγωνισμός του κύκλου. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά τον Θεαίτητο που θεωρείται ο θεμελιωτής της στερεομετρίας, τον Εύδοξο τον Κνίδιο, τον θεωρούμενο και θεμελιωτή της μαθηματικής έρευνας και το Ευκλείδη τον αποκαλούμενο και «Φειδία της Γεωμετρίας».

            Η μετάβαση από την αστρολογία των ανατολικών λαών της Μεσογείου προς την αστρονομία πραγματοποιείται , επίσης, με τους αρχαίους ‘Έλληνες, καθώς η μελέτη και η χαρτογράφηση του έναστρου ουρανού τους είναι απαραίτητη για τα ναυτικά τους ταξίδια. Στον Αρίσταρχο από τη Σάμο ανήκει η τολμηρή για την εποχή του υπόθεση ότι ο ήλιος είναι ακίνητος και ότι η γη περιφέρεται γύρω από αυτόν, πρόταση την οποία επανέφερε ο Κοπέρνικος μόλις τον 16^ο αι. μ.Χ.

            Το ανήσυχο αρχαίο ελληνικό πνεύμα, βοηθούμενο και από τους δύο κοσμοϊστορικούς για την εποχή τους Ελληνικούς  Αποικισμούς, βοήθησε, επίσης, και στην ανάπτυξη της επιστήμης της γεωγραφίας. Στον Αναξίμανδρο τον Μιλήσιο ανήκει ο σχεδιασμός του πρώτου παγκόσμιου χάρτη, ο Πυθαγόρας συνέλαβε πρώτος την ιδέα της σφαιρικότητας της γης  ενώ  ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος κατάφερε να υπολογίσει με μεγάλη προσέγγιση το μέγεθός της. Χάρη στους χάρτες των Ελλήνων και τη θεωρία τους για τη σφαιρικότητα της γης  οδηγήθηκε αιώνες αργότερα η Ευρώπη στην ανακάλυψη των νέων χωρών.

            Όσον αφορά τις φυσικές επιστήμες, ο αξεπέραστος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης μας δίνει την πρώτη συστηματική μελέτη των ζώων ενώ ο Θεόφραστος από τη Λέσβο ασχολείται με τη μελέτη των φυτών. Ο Λεύκιππος από τα Άβδηρα και στη συνέχεια ο μαθητής του Δημόκριτος διατυπώνουν τη «ατομική θεωρία» ενώ οι Προσωκρατικοί λεγόμενοι  Ίωνες φιλόσοφοι προσπαθούν να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου με βάση τα υλικά στοιχεία (νερό, φωτιά, αέρας κ.λ.π.), ξεφεύγοντας από την μέχρι τότε μυθολογική σκέψη. Οι υποθέσεις των παραπάνω ανήσυχων  πνευμάτων επιβεβαιώθηκαν από τα πορίσματα των σύγχρονων επιστημών.

            Κοινωνία χωρίς δίκαιο, χωρίς νόμους δεν νοείται. Και σ΄αυτόν τoν τομέα αξίζει να αναφέρουμε την προσφορά των αρχαίων ελλήνων. Νομοθέτες, όπως ο Λυκούργος στη Σπάρτη, o Δράκων, ο Σόλων και ο Κλεισθένης  στην Αθήνα, θέσπισαν νόμους που καλύπτουν όλο το φάσμα του λεγόμενου σήμερα ιδιωτικού δικαίου (ποινικό, οικογενειακό κ.α.). Η  προσφορά τους στην θεμελίωση της νομικής επιστήμης υπήρξε καταλυτική.

            Όμως, καμία επιστήμη δεν μπορεί να υπάρξει και να εξελιχθεί χωρίς την απαραίτητη ορολογία. Ενώ, λοιπόν, η εκμάθηση της ορολογίας των περισσότερων επιστημονικών κλάδων  είναι  για κάποιον ξένο κάτι ιδιαίτερα δύσκολο, για κάποιον ΄Ελληνα  είναι αρκετά εύκολο καθώς διαπιστώνει ότι η πλειοψηφία των όρων είναι ελληνικές ή ελληνογενείς λέξεις. Πέρα από την ονοματολογία ολόκληρων επιστημών με ολοφάνερη ελληνική ετυμολογία ( biology,psychology, psychiatry  κ.λ.π.) ή λέξεις κλειδιά  για την οποιαδήποτε επιστημονική ανάλυση (phenomenon, method, problem κ.λ.π.), έχει υπολογιστεί ότι στη διεθνή επιστημονική ορολογία οι ελληνικής προέλευσης λέξης καλύπτουν τεράστια ποσοστά, για παράδειγμα  45% περίπου στην επιστημονική ορολογία, 70% περίπου στην ιατρική ομολογία  και 58% περίπου στην ονοματολογία ζώων.

            Συμπερασματικά, η προσφορά της αρχαίας ελληνικής σκέψης αλλά και της ελληνικής γλώσσας στην οικοδόμηση των σύγχρονων επιστημών και κατ΄επέκταση του σύγχρονου πολιτισμού είναι ανεκτίμητη. Αυτή τη βαριά κληρονομιά καλούμαστε σήμερα, ως Νεοέλληνες, πρώτα να τη συνειδητοποιήσουμε και να τη διαφυλάξουμε και στη συνέχεια, αν μπορέσουμε , να την προχωρήσουμε λίγο παραπέρα.

Καρπόνη Αναστασία, φιλόλογος  

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στη σχολική μαθητική εφημερίδα  Ευόσμου  Θεσσαλονίκης  «6^ο  gym style»,  Άνοιξη 2013