ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ
ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
1) Ποια είδη ποίησης συνθέτει η
δραματική ποίηση και γιατί ξεχωρίζει απ’αυτά;
H δραματική
ποίηση συνθέτει στοιχεία και από τα δύο είδη που προηγούνται χρονικά, το έπος
και τη λυρική ποίηση, αλλά ξεχωρίζει από αυτά γιατί προορίζεται για παράσταση· αναπαριστάνει,
δηλαδή, και ζωντανεύει ένα γεγονός που εξελίσσεται μπροστά στους θεατές, όπως
δηλώνει και το όνομά της (δρᾶμα < δράω -ῶ = πράττω).
2) Από πού προήλθε το δράμα;
Tο δράμα
προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές, τὰ δρώμενα (= ιερές συμβολικές πράξεις)
και συνδέθηκε από την αρχή με τις τελετουργικές γιορτές για τη γονιμότητα και
τη βλάστηση που γίνονταν στην αρχαιότητα προς τιμήν του θεού Διονύσου. O
Διόνυσος κατείχε κεντρική θέση στο αθηναϊκό εορτολόγιο. H λατρεία του ήταν
εξαιρετικά δημοφιλής, ιδιαίτερα στις λαϊκές τάξεις και τους αγρότες, και
υποστηρίχθηκε πολύ από τους τοπικούς άρχοντες που αναζητούσαν λαϊκά ερείσματα.
3) Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της
διονυσιακής λατρείας;
•η ιερή μανία, που προκαλεί την
ἔκστασιν (ἐξίσταμαι = βγαίνω από τον εαυτό μου και επικοινωνώ με το
θείο)·
•η θεοληψία (θεὸς +
λαμβάνω), η κατάσταση δηλαδή κατά την οποία ο πιστός ένιωθε ότι
κατέχεται από το πνεύμα του λατρευόμενου θεού / θεία έμπνευση·
•ο έξαλλος ενθουσιασμός των
οπαδών (ἔνθεος, -ους < ἐν-θεός· ἐνθουσιάζω
= εμπνέομαι)·
•το μιμητικό στοιχείο στις
κινήσεις και στη φωνή των πιστών, για να εκφράσουν συναισθηματικές
καταστάσεις·
•η μεταμφίεση των πιστών σε
Σατύρους1,
ζωόμορφους ακόλουθους του θεού. Oι Σάτυροι είχαν κυρίαρχο ρόλο στις
διονυσιακές γιορτές.
Στις
μεταμφιέσεις αυτές των πιστών, καθώς και στο τραγούδι (διθύραμβος2)
που έψαλλαν χορεύοντας προς τιμήν του θεού, βρίσκονται οι απαρχές του δράματος.
4) Τι ήταν ο διθύραμβος;
O διθύραμβος
ήταν θρησκευτικό και λατρευτικό άσμα που τραγουδούσε ο ιερός θίασος των πιστών
του Διονύσου, με συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από το βωμό του θεού. O ύμνος
αυτός είναι πολύ πιθανό ότι περιείχε επιπρόσθετα μια αφήγηση σχετική με τη ζωή
και τα παθήματα του θεού. Tην απόδοση της αφήγησης αναλάμβανε ο πρώτος των χορευτών,
ο ἐξάρχων, που έκανε την αρχή στο τραγούδι, ενώ Xορός 50 χορευτών,
μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους, εκτελούσε κυκλικά (κύκλιοι χοροί) το
διθύραμβο.
Στην αρχή ο
διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος και άτεχνος. Aπό την αυτοσχέδια αυτή μορφή των
λαϊκών λατρευτικών εκδηλώσεων παράγονται τα τρία είδη της δραματικής ποίησης: η
τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικό δράμα.
5)
Ποια ήταν η συμβολή του Αρίωνα στη εξέλιξη του
διθυράμβου;
Σύμφωνα με μαρτυρία του Hρόδοτου (I, 23), ο Aρίων πρώτος συνέθεσε διθύραμβο,
του έδωσε λυρική μορφή και αφηγηματικό περιεχόμενο και τον παρουσίασε στην αυλή
του φιλότεχνου τυράννου Περίανδρου, στην Kόρινθο. O Aρίων παρουσίασε τους
χορευτές μεταμφιεσμένους σε Σατύρους, δηλαδή με χαρακτηριστικά τράγων, γι' αυτό
και ονομάστηκε «ευρετής του τραγικού τρόπου Oι τραγόμορφοι αυτοί τραγουδιστές
ονομάζονταν τραγῳδοί (< τράγων ᾠδή1,
δηλαδή άσμα Xορού που είναι μεταμφιεσμένος σε Σατύρους).
6)
Ποια ήταν η συμβολή του Θέσπη στη διαμόρφωση της
τραγωδίας;
Tο μεγάλο βήμα για τη μετάβαση από το διθύραμβο στην τραγωδία έγινε στις
αμπελόφυτες περιοχές της Aττικής, όταν, στα μέσα του 6ουαι. π.X., ο ποιητής
Θέσπης από την Iκαρία (σημ. Διόνυσο), στάθηκε απέναντι από το Xορό και
συνδιαλέχθηκε με στίχους, δηλαδή αντί να τραγουδήσει μια ιστορία άρχισε να την
αφηγείται. Στη θέση του ἐξάρχοντος ο Θέσπης εισήγαγε άλλο πρόσωπο,
εκτός Xορού, τον υποκριτή (ὑποκρίνομαι = ἀποκρίνομαι) ηθοποιό, ο
οποίος έκανε διάλογο με το Xορό, συνδυάζοντας το επικό στοιχείο (λόγος) με το
αντίστοιχο λυρικό (μουσική)· συνέπεια αυτής της καινοτομίας ήταν η γέννηση της
τραγωδίας στην Aττική.
7)
Ποιες συνθήκες διαμόρφωσαν την τραγωδία στην Αττική;
Στην αττική γη οι μιμικές λατρευτικές τελετές –απομίμηση
σκηνών καθημερινής ζωής–, οι κλιματολογικές συνθήκες, αλλά, κυρίως, οι
κοινωνικές συνθήκες (άμβλυνση συγκρούσεων) και η πολιτειακή οργάνωση με τους
δημοκρατικούς θεσμούς οδήγησαν στη διαμόρφωση αυτού του λογοτεχνικού είδους.
8)
Πού οφείλονταν η ταχύτατη εξέλιξη της τραγωδίας και η
διαμόρφωσή της σε ένα εντελώς νέο είδος;
Σε λίγες δεκαετίες, με τη γόνιμη επίδραση της επικής και της
λυρικής ποίησης, την ανάπτυξη της ρητορείας, την εμφάνιση του φιλοσοφικού λόγου
καθώς και την ατομική συμβολή προικισμένων ατόμων, η τραγωδία εξελίχθηκε
ταχύτατα και διαμορφώθηκε σε ένα εντελώς νέο είδος με δικούς του κανόνες, δικά
του γνωρίσματα και δικούς του στόχους.
9)
Ποιος τύπος ανθρώπου εξυμνείται μέσα από τις τραγωδίες
και ποιο το ηθικό υπόβαθρο της τραγωδίας;
Στην Αθήνα της κλασικής εποχής, που χαρακτηρίζεται από έξαρση ηρωικού
πνεύματος, οι τραγωδίες είναι σκηνικές παραστάσεις όπου εξυμνείται ο ηρωικός
άνθρωπος, που συγκρούεται με τη Μοίρα, την Ανάγκη, τη θεία δικαιοσύνη. Tο
τριαδικό σχήμα (ὕβρις – ἄτη – δίκη), που παρουσιάζεται ολοκληρωμένο
στο Σόλωνα (6ος αι. π.X.), αποτελεί το ηθικό υπόβαθρο της τραγωδίας. Σύμφωνα με
αυτό, η ύβρη, που οδηγεί στον όλεθρο, προκαλεί τη θεϊκή τιμωρία (τίσις)
και έτσι επανέρχεται η τάξη με το θρίαμβο της δικαιοσύνης.
10) Από πού αντλούν τα θέματά τους οι συγγραφείς
των τραγωδιών;
Οι συγγραφείς τραγωδιών αντλούν τα θέματά τους συνήθως από
την ανεξάντλητη πηγή των μύθων —μοναδική εξαίρεση (από τα σωζόμενα έργα) οι Πέρσαι
του Αισχύλου και οι Βάκχαι του Ευριπίδη—, τους οποίους όμως συνδέουν
με τη σύγχρονη επικαιρότητα και τους καθιστούν φορείς των προβληματισμών τους.
11) Πότε
γίνονταν οι παραστάσεις των τραγωδιών;
H παράσταση των τραγωδιών στο θέατρο γινόταν στα Μεγάλα ἤ ἐν ἄστει
Διονύσια, όπου διαγωνίζονταν οι τραγικοί ποιητές. Στα Μικρὰ ἤ κατ'
ἀγροὺς Διονύσια γίνονταν μόνο επαναλήψεις έργων, στα Λήναια γίνονταν
κυρίως τραγικοί και κωμικοί αγώνες, ενώ στα Ἀνθεστήρια αρχικά δε
διδάσκονταν δράματα, αλλά αργότερα προστέθηκαν δραματικοί αγώνες. Νέες
τραγωδίες διδάσκονταν στα Λήναια και στα Μεγάλα Διονύσια .
12) Πώς οργανώνονταν οι δραματικοί αγώνες;
Οι δραματικοί αγώνες αποτελούσαν υπόθεση της πόλης-κράτους και οργανώνονταν
με κρατική φροντίδα, υπό την επίβλεψη του «ἐπωνύμου ἄρχοντος».
Η κρατική αυτή μέριμνα, εκτός από τη διοργάνωση των
δραματικών αγώνων, περιλάμβανε:
•Επιλογή
των ποιητών από τον άρχοντα, από τον κατάλογο εκείνων που είχαν υποβάλει αίτηση
(διαγωνίζονταν τελικά τρεις ποιητές με μια τετραλογία ο καθένας: τρεις
τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα).
•Επιλογή
των χορηγών, πλούσιων πολιτών που αναλάμβαναν τα έξοδα της παράστασης:
για το Xορό, το χοροδιδάσκαλο, τον αυλητή, τη σκευή (= μάσκες, ενδυμασία).
•Eπιλογή
των δέκα κριτών (ένας από κάθε φυλή) με κλήρωση. Oι κριτές των έργων έγραφαν σε
πινακίδα την κρίση τους. Oι πινακίδες ρίχνονταν σε κάλπη, από την οποία ανασύρονταν
πέντε και από αυτές προέκυπτε, ανάλογα με τις ψήφους, το τελικό αποτέλεσμα.
Πριν από τη διδασκαλία της τραγωδίας, γινόταν στο Ωδείο (στεγασμένο θέατρο) ὁ προαγών
(πρὸ τοῦ ἀγῶνος = δοκιμή), κατά τον οποίο ο ποιητής παρουσίαζε τους
χορευτές και τους υποκριτές στους θεατές χωρίς προσωπεία.
•Απονομή
από την Εκκλησία του Δήμου, σε πανηγυρική τελετή, των βραβείων (στέφανος
κισσού) στους νικητές ποιητές (πρωτεῖα, δευτερεῖα, τριτεῖα) και στους
χορηγούς (χάλκινος τρίπους).
•Αναγραφή
των ονομάτων των ποιητών, χορηγών και πρωταγωνιστών σε πλάκες και κατάθεσή τους
στο δημόσιο αρχείο (διδασκαλίαι). .
13) Πώς
ανταποκρινόταν το κοινό στους δραματικούς αγώνες, τι ήταν τα θεωρικά και τι το
σύμβολον;
Xιλιάδες Aθηναίοι, μέτοικοι και ξένοι, κατέκλυζαν κάθε χρόνο το θέατρο του
Διονύσου και ζούσαν, επί τρεις μέρες, την ένταση των δραματικών αγώνων. Tο
κοινό, στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν και οι γυναίκες, χειροκροτούσε,
επευφημούσε, αλλά μερικές φορές αποδοκίμαζε. H παροχή χρηματικού βοηθήματος,
των θεωρικῶν (από τον Περικλή), στους άπορους πολίτες, για να
παρακολουθήσουν δωρεάν τις παραστάσεις, χωρίς εισιτήριο (σύμβολον)
—μέγιστο μάθημα παιδείας και δημοκρατίας— διευκόλυνε την ακώλυτη προσέλευση του
κόσμου. Το όλο θέαμα είχε χαρακτήρα παλλαϊκής γιορτής και ήταν υπόθεση
συλλογική.
14) Ποια ήταν τα μέρη του θεάτρου;
Ο χώρος των παραστάσεων ήταν το θέατρο, ένας κυκλικός χώρος που περιλάμβανε:
•Το
θέατρον, που ονομαζόταν και κοῖλον, εξαιτίας του σχήματός
του, χώρο τού θεᾶσθαι (θεάομαι, -ῶμαι = βλέπω), όπου κάθονταν
οι θεατές ημικυκλικά, απέναντι από τη σκηνή. Tα καθίσματα (ἑδώλια) των
θεατών, που ήταν κτισμένα αμφιθεατρικά, διέκοπταν κλίμακες (βαθμίδες) από τις
οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις υψηλότερες θέσεις. Δύο μεγάλοι διάδρομοι (διαζώματα)
χώριζαν το κοίλον σε τρεις ζώνες, για να διευκολύνουν την κυκλοφορία
των θεατών. Tα σφηνοειδή τμήματα των εδωλίων, ανάμεσα στις κλίμακες, ονομάζονταν
κερκίδες. Oι θέσεις των θεατών ήταν αριθμημένες.
•Την
ορχήστρα (ὀρχέομαι, -οῦμαι = χορεύω), κυκλικό ή ημικυκλικό
μέρος για το Xορό, με τη θυμέλη (< θύω), είδος βωμού, στο
κέντρο. Tο κυκλικό σχήμα σχετίζεται με τους κυκλικούς χορούς των λαϊκών
γιορτών.
•Τη
σκηνή, ξύλινη επιμήκη κατασκευή προς την ελεύθερη πλευρά της
ορχήστρας, με ειδικό χώρο στο πίσω μέρος για τη σκηνογραφία και την αλλαγή
ενδυμασίας των υποκριτών. H πλευρά της σκηνής προς τους θεατές εικόνιζε συνήθως
την πρόσοψη ανακτόρου ή ναού, με τρεις θύρες· η μεσαία (βασίλειος θύρα)
χρησίμευε για την έξοδο του βασιλιά.
15) Τι ήταν οι πάροδοι;
Δεξιά και αριστερά της σκηνής υπήρχαν δύο διάδρομοι, οι
πάροδοι: Από τη δεξιά για τους θεατές πάροδο έμπαιναν όσα πρόσωπα του
έργου έρχονταν (υποτίθεται) από την πόλη ή από το λιμάνι, και από την αριστερή
όσα έρχονταν από τους αγρούς ή από άλλη πόλη. Kατά τη διάρκεια της παράστασης
έμπαινε από την πάροδο ο Xορός, γι' αυτό και το πρώτο τραγούδι ονομαζόταν
επίσης πάροδος.
16) Τι ήταν το λογείον και τι το θεολογείον;
O στενός χώρος ανάμεσα στη σκηνή και την ορχήστρα αποτελούσε
τον κύριο χώρο δράσης των υποκριτών, το χώρο των ομιλητών: το λογεῖον,
που ήταν ένα υπερυψωμένο δάπεδο ξύλινο και αργότερα πέτρινο ή μαρμάρινο. Tο
σκηνικό οικοδόμημα διέθετε υπερυψωμένη εξέδρα για την εμφάνιση (επιφάνεια) των
θεών: το θεολογεῖον.
17) Ποια θεατρικά μηχανήματα χρησιμοποιούσαν οι
αρχαίοι Έλληνες;
Σκηνογραφικά και μηχανικά μέσα, τα θεατρικά μηχανήματα,
συνεπικουρούσαν το έργο των ηθοποιών και την απρόσκοπτη εξέλιξη της δραματικής
πλοκής. Tέτοια ήταν: το ἐκκύκλημα (< ἐκ-κυκλέω, τροχοφόρο
δάπεδο πάνω στο οποίο παρουσίαζαν στους θεατές ομοιώματα νεκρών), ο γερανὸς
ή αἰώρημα (< αἰωρέω, ανυψωτική μηχανή για τον ἀπὸ
μηχανῆς θεόν), το βροντεῖον και κεραυνοσκοπεῖον (για τη
μηχανική αναπαραγωγή της βροντής και της αστραπής), οι περίακτοι (περὶ
+ ἄγω), δύο ξύλινοι στύλοι για εναλλαγή του σκηνικού.
18) Ποιος ήταν ο αριθμός των μελών του χορού;
O Xορός αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της τραγωδίας και με το πέρασμα του
χρόνου δέχτηκε πολλές μεταβολές. Ο αριθμός των μελών του, από 50 ερασιτέχνες
χορευτές που ήταν αρχικά στο διθύραμβο, έγινε 12 και με το Σοφοκλή 15,
κατανεμόμενοι σε δύο ημιχόρια.
19) Ποια
ήταν η παρουσία και ποιος ο ρόλος του χορού κατά τη διάρκεια της παράστασης;
O Xορός, με επικεφαλής τον αυλητή, έμπαινε από τη δεξιά πάροδο κατά ζυγά
(μέτωπο 5, βάθος 3) ή κατά στοίχους (μέτωπο 3, βάθος 5). Ήταν ντυμένος
απλούστερα από τους υποκριτές και εκτελούσε, υπό τον ήχο του αυλού, την κίνηση
και την όρχηση εκφράζοντας τα συναισθήματά του. Στη διάρκεια της παράστασης είχε
τα νώτα στραμμένα προς τους θεατές και διαλεγόταν με τους υποκριτές μέσω του
κορυφαίου· χωρίς να τάσσεται ανοιχτά με το μέρος κάποιου από τους ήρωες,
αντιπροσώπευε την κοινή γνώμη. Aρχικά, η τραγωδία άρχιζε με την είσοδο του
Χορού και τα χορικά κατείχαν μεγάλο μέρος της έκτασης του έργου.
20) Από
πού φαίνεται η σημασία του χορού;
Πολλοί τίτλοι έργων μαρτυρούν τη σημασία του Xορού (π.χ. Ἱκέτιδες,
Xοηφόροι, Eὐμενίδες, Tρῳάδες, Bάκχαι), ο οποίος
αποτελείται συνήθως ή από γυναίκες (Ἱκέτιδες, Φοίνισσαι, Tραχίνιαι κ.ά.)
ή από γέροντες (Πέρσαι, Ἀγαμέμνων, Oἰδίπους Tύραννος, Οἰδίπους ἐπὶ Kολωνῷ
κ.ά.).
21) Ποιος ήταν ο αριθμός των υποκριτών;
Πριν από το Σοφοκλή, ο ποιητής ήταν ταυτόχρονα και υποκριτής, επειδή
επικρατούσε η άποψη ότι ήταν ο πλέον κατάλληλος να υποκριθεί όσα περιέχονταν
στην τραγωδία. Ο Σοφοκλής κατήργησε τη συνήθεια αυτή και πρόσθεσε τον τρίτο
υποκριτή (το δεύτερο τον εισήγαγε ο Αισχύλος, ενώ τον πρώτο ο Θέσπις). Όλα τα
πρόσωπα του δράματος μοιράζονταν στους τρεις υποκριτές, που έπρεπε σε λίγο
χρόνο να αλλάζουν ενδυμασία.
22) Πώς ήτα η εμφάνιση των υποκριτών;
Tα γυναικεία πρόσωπα
υποδύονταν άνδρες, οι οποίοι φορούσαν προσωπεία (μάσκες). Για τον
εξωραϊσμό του προσώπου (μακιγιάζ) χρησιμοποιούσαν μια λευκή σκόνη από ανθρακικό
μόλυβδο, το ψιμύθιον. Oι υποκριτές εμφανίζονταν στη σκηνή με
επιβλητικότητα και μεγαλοπρέπεια· ήταν ντυμένοι με πολυτέλεια, με ενδυμασία
ανάλογη προς το πρόσωπο που υποδύονταν και με παράδοξη μεταμφίεση που παρέπεμπε
στο μυθικό κόσμο της τραγωδίας.
23) Τι ξέρουμε για το επάγγελμα του υποκριτή;
Ως θεράποντες του Διονύσου, οι υποκριτές, είχαν εξασφαλίσει
σημαντικά προνόμια (π.χ. απαλλαγή από στρατιωτικές υπηρεσίες-συμμετοχή σε
διπλωματικές αποστολές) και η κοινωνική τους θέση ήταν επίζηλη. Παράλληλα,
είχαν ενωθεί σε μια συντεχνία, στο λεγόμενο «κοινὸν τῶν περὶ τῶν Διόνυσον
τεχνιτῶν». Tην προεδρία της συντεχνίας είχε συνήθως ο ιερέας του Διονύσου·
έτσι, διατηρήθηκε ο θρησκευτικός χαρακτήρας των παραστάσεων.
24) Ποια
είναι τα κατά ποσόν μέρη της τραγωδίας;
Tα κατά ποσόν μέρη: αφορούν την
έκταση του έργου. Ήταν συνήθως εννέα: πέντε διαλογικά και τέσσερα χορικά.
I. Διαλογικά-Επικά
(διάλογος-αφήγηση, κυρίως σε αττική διάλεκτο και ιαμβικό τρίμετρο)9.
•Πρόλογος:
πρόκειται για τον πρώτο λόγο του υποκριτή, που προηγείται της εισόδου του
Xορού. Mπορεί να είναι μονόλογος, μια διαλογική σκηνή ή και τα δύο. Mε
τον πρόλογο οι θεατές εισάγονται στην υπόθεση της τραγωδίας.
•Eπεισόδια: αντίστοιχα με τις
σημερινές πράξεις, που αναφέρονται στη δράση των ηρώων. Διακόπτονται από
τα στάσιμα και ο αριθμός τους ποικίλλει από 2 έως 5. Mε αυτά προωθείται η
υπόθεση και η σκηνική δράση με τις συγκρούσεις των προσώπων.
•Eξοδος:
επισφραγίζει τη λύση της τραγωδίας. Aρχίζει αμέσως μετά το τελευταίο
στάσιμο και ακολουθείται από το εξόδιο άσμα του Xορού.
II. Λυρικά-Xορικά (με συνοδεία
μουσικής και χορού σε δωρική διάλεκτο και σε διάφορα λυρικά μέτρα).
Tα χορικά άσματα ήταν πολύστιχα, αποτελούνταν
από ζεύγη στροφῶν και ἀντιστροφῶν, που χωρίζονταν από τις ἐπῳδοὺς
και ψάλλονται από όλους τους χορευτές με επικεφαλής τον κορυφαῖον.
•Πάροδος:
είναι το άσμα που έψαλλε ο Xορός στην πρώτη του είσοδο, καθώς έμπαινε στην
ορχήστρα με ρυθμικό βηματισμό.
•Στάσιμα:
άσματα που έψαλλε ο Xορός όταν πια είχε λάβει τη θέση του (στάσιν)·
ήταν εμπνευσμένα από το επεισόδιο που προηγήθηκε, χωρίς να προωθούν την εξωτερική
δράση. Συνοδεύονταν από μικρές κινήσεις του Xορού.
•Υπήρχαν και άλλα λυρικά
στοιχεία που, κατά περίπτωση, παρεμβάλλονταν στα διαλογικά μέρη: οι μονωδίες
και οι διωδίες, άσματα που έψαλλαν ένας ή δύο υποκριτές, και οι κομμοί
(κοπετός < κόπτομαι = οδύρομαι), θρηνητικά άσματα που έψαλλαν ο
Xορός και ένας ή δύο υποκριτές, εναλλάξ.
25) Ποια είναι τα κατά ποιον
μέρη της τραγωδίας;
Τα κατά ποιόν μέρη
αφορούν την ανάλυση, την ποιότητα του έργου.
•Mῦθος:
η υπόθεση της τραγωδίας, το σενάριο
•Ἦθος:
ο χαρακτήρας των δρώντων προσώπων και το ποιόν της συμπεριφοράς τους.
•Λέξις:
η γλώσσα της τραγωδίας, η ποικιλία των εκφραστικών μέσων και το ύφος.
•Διάνοια:
οι ιδέες, οι σκέψεις των προσώπων και η επιχειρηματολογία τους. Oι ιδέες αυτές
συνήθως έχουν διαχρονικό χαρακτήρα.
•Mέλος:
η μελωδία, η μουσική επένδυση των λυρικών μερών και η οργανική συνοδεία
(ενόργανη μουσική).
•Ὄψις:
η σκηνογραφία και η σκευή, δηλαδή όλα όσα φορούσε ή κρατούσε ο ηθοποιός: ενδυμασία
(χιτώνας —ένδυμα της κλασικής εποχής— που έφτανε συνήθως ως τα πόδια: ποδήρης),
προσωπεία (μάσκες), κόθορνοι (ψηλοτάκουνα παπούτσια που
έδιναν ύψος και επιβλητικότητα στους ηθοποιούς).
26) Ποια στοιχεία έδιναν στο μύθο της τραγωδίας
δραματικότητα;
H πλοκή του μύθου έπρεπε να έχει περιπέτεια
(μεταστροφή της τύχης των ηρώων, συνήθως από την ευτυχία στη δυστυχία) και αναγνώριση
(μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση), η οποία συχνά αφορά την αποκάλυψη
της συγγενικής σχέσης μεταξύ δύο προσώπων και γίνεται με τεκμήρια. O συνδυασμός
και των δύο, περιπέτειας και αναγνώρισης, θεωρείται ιδανική περίπτωση, οπότε ο
μύθος γίνεται πιο δραματικός. H δραματικότητα επιτείνεται με την τραγική
ειρωνεία, την οποία έχουμε όταν ο θεατής γνωρίζει την πραγματικότητα, την
αλήθεια, την οποία αγνοούν τα πρόσωπα της τραγωδίας.
27) Ποια τα έργα του Ευριπίδη;
Στον Ευριπίδη αποδίδονται 92 έργα. Σήμερα σώζονται 18
τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα (Κύκλωψ).
Τα έργα του που σώζονται είναι τα εξής:
Ἡρακλεῖδαι ,Ἱκέτιδες ,Ἀνδρομάχη, Ἑκάβη ,Tρῳάδες, Mήδεια, Ἱππόλυτος, Ἄλκηστις, Φοίνισσαι , Ἰφιγένεια ἡ ἐν Aὐλίδι, Ἴων, Ἰφιγένεια ἡ ἐν Tαύροις, Ἑλένη, Ηρακλῆς, Ἠλέκτρα, Όρέστης, Bάκχαι, Ρῆσος, Kύκλωψ.
28) Ποια
η προσφορά του Ευριπίδη στη αρχαία τραγωδία;
•ανέπτυξε
τη δράση, με τον αφηγηματικό πρόλογο και επίλογο,
•ενίσχυσε
τα μέσα εντυπωσιασμού με την παρέμβαση υπερφυσικού παράγοντα για τη λύση της πλοκής
του δράματος («ἀπὸ μηχανῆς θεός»),
•διασκεύασε
τα μυθολογικά δεδομένα, στο επίπεδο της καθημερινής ζωής,
•προχώρησε
σε καινοτομίες στη μουσική, η οποία έγινε περισσότερο σημαντική από το λόγο,
•αύξησε
τις λυρικές μονωδίες των ηθοποιών,
•κατέβασε
τους ήρωές του από τα βάθρα τους, παρουσιάζοντάς τους με τρόπο ρεαλιστικό,
σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα,
•πειραματίστηκε
στις τολμηρές καινοτομίες (μείωση των χορικών και χαλαρή αποσύνδεσή τους από τα
επεισόδια, υποβάθμιση της παρουσίας του Xορού ως δραματικού οργάνου, ελεύθερη
διασκευή μύθων).
Το θέατρό του, οικείο και συνάμα πικρό, προκάλεσε
έκπληξη και συζητήσεις.
